Jak wygląda stan czytelnictwa w naszym kraju? Czy mamy świadomość korzyści płynących z czytania?  

Z raportu Biblioteki Narodowej o stanie czytelnictwa książek w Polsce w roku 2023 wynika, że tak. Nasza świadomość ciągle rośnie i od prawie dekady utrzymuje się obecnie na najwyższym poziomie. Od 2014 roku wynik ten nie przekroczył 42%, a wręcz spadał. W 2023 roku co najmniej jedną książkę w ciągu 12 miesięcy przeczytało 43% respondentów. Jest to o 9% więcej niż w poprzednich latach – w roku 2021 i 2022.  Nie należy jednak interpretować tego zbyt optymistycznie, gdyż nie daje to podstaw do wnioskowania o nowym, czytelniczym trendzie wśród społeczeństwa - ilość ankietowanych, którzy czytały 7 lub więcej książek w ciągu roku wynosi tylko 8%. 

Największą liczbę czytelników w Polsce stanowią uczniowie i studenci, co według badań może wynikać z konieczności czytania lektur w szkole, bądź nauki na studiach. Stanowią oni aż 68% ankietowanych, a 15% z nich deklaruje przeczytanie co najmniej 7 książek. Nie wyklucza to jednak czerpania przyjemności z czytania. Połowa z nich deklaruje, że czytanie sprawia im przyjemność, wywołuje pozytywne emocje i lubi tę aktywność, co stanowi dobrą prognozę dla przyszłych badań nad czytelnictwem.

Istotną kwestią jest też wpływ płci. Kobiety, bez względu na wiek, czy poziom wykształcenia czytają więcej i częściej. Jest to zależne od ich struktury osobowościowej, gdyż są one bardziej podatne na wpływ środowiska rodzinnego, które może wykształcać w nich wzorce czytelnicze. Częściej też niż mężczyźni przenoszą praktykę czytania na swoje dzieci, czytając im bajki czy otaczając je książkami. Nie znaczy to, że mężczyźni nie czytają. Znani są przecież koneserzy czytelnictwa płci męskiej, ale według raportów jest ich po prostu mniej, co może też wynikać z warunków demograficznych w naszym kraju. 

Jakie książki najczęściej wybieramy?

Zdecydowana większość Polaków najczęściej sięga po literaturę sensacyjno – kryminlną. W roku 2023 odsetek osób, które wskazały ją jako najczęściej wybieraną wynosi 28%. Jest to 

bardzo obszerna oraz urozmaicona kategoria, łącząca w sobie powieści kryminalne, detektywistyczne, thrillery psychologiczne, których głównym celem jest podążanie czytelnika za sprawą przedstawioną w powieści. Książki tego typu dostarczają wielu odczuć, często przeciwstawnych, co może przyciągać odbiorców żądnych intensywnych przeżyć i dreszczyku emocji. 

Drugą, również liczną kategorią są powieści obyczajowe i romanse, które w ubiegłym roku wybrało 22% osób badanych. Wśród czytelników tego gatunku znacznie przodują kobiety. Mężczyźni stanowią jedynie 4% czytelników literatury obyczajowej i romantycznej. Gatunek ten pozwala nam przeżywać historię bohaterów, jego emocje, uniesienia i relacje razem z nim. Często dostarcza to czytelnikom satysfakcję i spełnia oczekiwania, które czasami są nie do spełnienia w realnym świecie. 

Na ostatnim miejscu na podium wśród wybieranych przez Polaków książek stoi literatura historyczna i biografie, które stanowią 17% naszych wyborów. Jest to szczególnie obszar zainteresowań czytelników starszych oraz mężczyzn (21%).Dostarczają one wiedzy o znanych postaciach czy wydarzeniach, dzięki czemu rozwijamy nasza świadomość kulturową i społeczną. 

Książki, które nie cieszyły się szczególnym zainteresowaniem w minionym roku to między innymi lektury szkoły podstawowej (2%) oraz komiksy (0%). Zainteresowanie nimi od 3 lat jest niezmiennie niskie. 

Można wyciągnąć wniosek, że nasze wybory dużo o nas mówią, o tym jacy jesteśmy i w jakim społeczeństwie żyjemy. Najbardziej popularne kierunki czytelnicze w Polsce są też względnie stałe i przez ostanie 3 lata nie towarzyszyły im większe zmiany. 

Czym byłoby życie bez książek?

Książki niestety często postrzegane są jako tylko kilka sklejonych razem kartek, czy przykry obowiązek lekturowy uczniów. Jest to jednak błąd, który może ukierunkować naszą postawę wobec literatury na całe życie. Książki to zdecydowanie więcej, niż nam się wydaje. Za sprawą niezwykłych zabiegów literackich potrafią wprowadzić nas w nieznany nam wcześniej świat, uwrażliwić na jego piękno i znacznie wpłynąć na nasz stan emocjonalny. W zależności jaką pozycję wybierzemy, możemy przenieść się do przeszłości, rozwiązywać sprawy kryminalne czy przeżyć wraz z bohaterami romans lub przygodę życia. Ponadto, czytanie książek wpływa na poziom naszego słownictwa, pobudza wyobraźnię i redukuje stres, którego w życiu przecież nam nie brakuje. Czytanie wzbogaca każdą sferę naszego funkcjonowania. Jak powiedział Umberto Eco „Kto czyta książki, żyje podwójnie”, dlatego nie odkładajmy ich na bok i jeśli jeszcze nadal tego nie zrobiliśmy, dajmy im szansę. Mogą naprawdę urozmaicić nasze życie i zmienić je o 360 stopni.

Daria Jeziorska

Źródła:

Zasacka Z., Chymkowski R., Koryś I. (2023). Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2023 roku. Warszawa: Biblioteka Narodowa